Stare fotografie Sokołowa Podlaskiego.

Fotografie są wspaniałym źródłem historycznym. Pokazują nam ulice, budynki i ludzi, których dawno już nie ma. Technika fotograficzna została opracowana już w połowie XIX wieku i z tamtego okresu pochodzą najstarsze fotografie, które dokumentowały przebieg wojny krymskiej, wojny secesyjnej czy powstania styczniowego. Należy jednak pamiętać, że sprzęt fotograficzny był niezwykle kosztowny, technika wykonywania zdjęć wymagała dużych umiejętności. Przeważająca większość wykonywanych wówczas zdjęć to fotografie uwieczniające rodziny pochodzące z wyższych klas społecznych. Sokołów był w tamtych czasach stosunkowo niewielkim prowincjonalnym i niezbyt zamożnym miasteczkiem. Wszystko to sprawiło, że fotografia miejska pojawiła się u nas stosunkowo późno. Najstarsze fotografie wykonane na terenie naszego miasta pochodzą z początku XX wiku.

Powyższe zdjęcie zostało wykonane na sokołowskim rynku ok. roku 1910. W centralnej części fotografii widać budynek będący siedzibą sokołowskiego starostwa. Powiat Sokołowski został po raz pierwszy utworzony w 1867 r. podczas reformy administracyjnej, jaka miała miejsce w zaborze rosyjskim. Gmach Starostwa został zbudowany w II połowie XIX wieku. Wypełniał całą północno-zachodnia pierzeję sokołowskiego rynku pomiędzy obecnymi ulicami Długą, a Kilińskiego. Był to jednopiętrowy budynek z dwuspadowym dachem. Fasada od strony rynku była symetryczna z głównym wejściem i frontonem po środku. W trakcie II wojny światowej przez krótki okres mieścił się tutaj okupacyjny Zarząd Miejski. Budynek został zniszczony w trakcie nalotu lotnictwa sowieckiego w nocy z 26 na 27 lipca 1944 r. Na powyższej fotografii widać również, po lewej stronie, rusztowanie służące do budowy jednej z kamienic przy ulicy Długiej.

Po przeciwnej stronie rynku znajdowały się budynki pawilonów handlowych, wzniesione przez rodzinę Hirschman w połowie XIX w. Zostały rozebrane po II wojnie światowej. W latach 70 w ich miejscu powstał modernistyczny budynek handlowy, mieszczący przed kilkadziesiąt lat sklep „Lux”. Na pierwszym planie widać sokołowski rynek, rozciągający się pomiędzy ulicami Wilczyńskiego, (wówczas tak ulica nosiła nazwę Rogowska) a Długą. Na pustym placu nie ma jeszcze obelisku ks. Brzóski, który został odsłonięty dopiero w 1925 r. Fotografia została wykonana w 1917 r.

Innym niezwykle ciekawym zdjęciem jest fotografia przedstawiająca niemieckich żołnierzy na sokołowskim rynku. Została wykonana prawdopodobnie 16 sierpnia 1915 r., czyli w dniu wkroczenia wojsk niemieckich do Sokołowa. Za Niemcami stoi grupa sokołowskich Żydów. W tle widać kamienice przy ulicy Długiej. W oczy rzuca się wyraźna przerwa w zabudowie. Na początku lat 20. została zabudowana kamienicą, w której po II wojnie światowej mieścił się Urząd Skarbowy.

Powyższe zdjęcie została wykonane na placu pomiędzy ulicami Długą, Siedlecką i Repkowską. Ulica Repkowska jest widoczna po lewej stronie fotografii. Została na niej uwieczniona uroczystość odsłonięcia pomnika upamiętniającego 300 lat panowania dynastii Romanowów w Cesarstwie Rosyjskim. Po odzyskaniu niepodległości, pomnik ten rozebrano, a stanowiący jego główną cześć obelisk przeniesiono na cmentarz przy ulicy Bartoszowej i ustawiono na mogile polskich żołnierzy poległych w 1920 r. Na placu gdzie miała miejsce powyższa uroczystość w okresie międzywojennym został zbudowany budynek sokołowskiego Magistratu. W 1944 r. został on spalony przez wycofujące się z miasta wojska niemieckie, a następnie, już po wojnie całkowicie rozebrany. Warto również wspomnieć, że w dniu 27 października 1943 r. miała tutaj miejsce egzekucja, w której Niemcy rozstrzelali 10 Polaków. Obecnie w tym miejscu znajduje się Skwer Unitów Podlaskich.

Pomimo zniszczeń wojennych, sokołowskie ulice zachowały w większości swój oryginalny przebieg. Jednak zabudowa widoczna na starych fotografiach często znacznie różni się od współczesnej. Dobrym przykładem jest ulica Kilińskiego. Na fotografii powyżej widzimy cały przebieg tej ulicy w stronę kościoła. Po prawej stronie widać skrzyżowanie z ulicą Kupientyńską, a za nim skwer przed kościołem. W roku 1927 stare drzewa rosnące na tym skwerze zostały wycięte, co spotkało się z oburzeniem mieszkańców Sokołowa. Perspektywę ulicy zamyka kościół św. Michała Archanioła. Świątynia została zbudowana w latach 1820-1827. Zniszczenia dokonało sowieckie lotnictwo w 1944 r. Obecnie w tym miejscu znajduje się konkatedra pod wezwaniem Niepokalanego Serca NMP. Fotografia została wykonana około 1910 r.

Na kolejnej ciekawej starej fotografii również możemy zobaczyć ulicę Kilińskiego, lecz widzianą w przeciwnym kierunku. Po lewej stronie widać plac przed kościołem, słup ogłoszeniowy oraz mocno zadrzewiony skwer. Warto zwrócić uwagę na piękny szpaler drzew po drugiej stronie ulicy. Fotografia wykonana ok. 1920 r.

W II połowie XIX wieku na skrzyżowaniu obecnych ulic Kupientyńskiej i Pięknej (ówcześnie ta ulica nosiła nazwę Tylna) został zbudowany budynek tzw. Carskiej Poczty. Przetrwał bez zniszczeń obie wojny światowe. Został rozebrany około roku 2000, prawdopodobnie z powodu złego stanu technicznego. Powyższa fotografia została wykonana w latach 1915-1918.

Kolejna, pochodząca jeszcze z czasów carskich, fotografia Sokołowa została wykonana na ulicy Wolności. Widzimy tutaj na pierwszym planie most na rzece Cetynia. Po lewej znajduje się okazały, bardzo udany architektonicznie budynek „Kaznoczejstwa”, czyli Izby Skarbowej. Budynek został bardzo mocno uszkodzony w trakcie nalotu w 1944 r. Po II wojnie światowej został poddany radykalnej przebudowie, która pozbawiła go elementów dekoracyjnych. Znajdowała się tutaj siedziba Urzędu Miasta, a następnie Urzędu Stanu Cywilnego. Obecnie istnieje tutaj sklep MediaExpert. W tle widać kościół św. Michała Archanioła. Po prawej stronie fotografii niewielki drewniany budynek plebanii. Na zdjęciu rzuca się w oczy kontrast pomiędzy ciekawą architekturą, a fatalnym stanem nawierzchni ulicy.

Prawdziwą sokołowską perełką był Pałac na Przeździatce. Został zaprojektowany przez słynnego architekta Henryka Marconiego w roku 1857 r. w stylu klasycystycznym. Zbudowany został dla rodziny Hirschman. Pałac otaczały ogrody, zaprojektowane w stylu angielskim przez architekta krajobrazu Waleriana Kronenbarga. W 1904 roku właścicielem majątku został hrabia Władysław Sobański, a następnie Zbigniew Malewicz. Rodzina Malewiczów dokonała niewielkiej przebudowy pałacu. Dobudowane zostały wówczas między innymi attyki. W trakcie II wojny światowej w pałacu mieszkał niemiecki starosta okupacyjny na powiat Sokołów. Ernst Gramss. Po wojnie, przez kilkadziesiąt lat mieścił się tutaj szpital. Obecnie w tym budynku znajduje się Dom Miłosierdzia im. Jana Pawła II. Fotografia wykonana na początku XX w.

Cukrownia Elżbietów rozpoczęła swoją działalność w 1846 r. Jej założycielami i głównymi udziałowcami była zasłużona dla Sokołowa rodzina Hirschman. W XIX wieku była jedną z największych fabryk cukru na ziemiach polskich. W 1904 roku drewniane budynki Cukrowni dotknął pożar, w którym większość z nich została zniszczona. Cukrownia została jednak szybko odbudowana, a na miejsce drewnianych postawiono duże, nowoczesne budynki, które w dużej mierze dotrwały do czasów dzisiejszych. Obecnie stanowią chroniony prawem zabytek. Cukrownia widoczna jest od strony zachodniej. Powyższa fotografia została wykonana około 1910 r.